รอบรู้ รอบตัว: การจักสานตะกร้าไม่ไผ่

การจักสานตะกร้าไม้ไผ่

คุณลุงเพ็ง ประทุมลี บ้านเลขที่ 41 บ้านโนนสะอาด ต.หนองบัว อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร 49140
สานตะกร้าไม้ไผ่ขายเป็นรายได้เสริม ยามว่างจากการทำสวน ขายให้กับคนในชุมชน อันละ 40-80 บาท ค่ะ

เครื่องมือ/อุปกรณ์ที่สำคัญ

          ไม้ไผ่สีสุก (ไม้ไผ่บ้าน)หรือไม้ไผ่รวกลวด ไม้ตะโกใช้ทำงวง (โดยเหลาไม้ตะโกและใช้เชือกผูกปลายทั้ง 2 ข้าง เพื่อดัดให้โค้ง แล้วทิ้งไว้หลาย ๆ วันเพื่อให้ไม้อยู่ตัว)

วิธีทำ

การทำก้นและตัวตะกร้า
  1.การเตรียมไม้โดยเหลาไม้ไผ่เพื่อใช้ทำส่วนที่เป็นก้นตะกร้า และโครงตะกร้า (เรียกว่า "ตอกแบน") โดยใช้ไม้ไผ่ลำที่แก่พอประมาณ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าลำพอมีน้อง เลือกเอาลำใหญ่ ๆ ซึ่งจะเหลาเอาเฉพาะผิวไม้ไผ่ซึ่งจะทำให้ตะกร้ามีความแข็งแรงและคงทน การสานจะสานจากก้นตะกร้าก่อนเนื่องจากเป็นโครงหลักโดยการสอดไม้ขัดกันไปมา ตอกที่ใช้ในการก้นตะกร้าจะใช้ประมาณ 20 เส้นขึ้นไปหรือแล้วแต่ขนาดของตะกร้า
          2. ยกขัดเป็นลาย 2 (ขัด 2 ยก 2) ให้ไม้ไขว้ก้นตะกร้า 2อัน เพื่อป้องกันก้นทะลุเวลาใส่ของหนัก
          3. เหลาตอกเส้นเล็กประมาณ 2มิลลิเ้มตรวนขึ้นเรื่อยๆ จนเป็นโครงรูปตะกร้า ความสูงตามที่ต้องการ
          การทำปากตะกร้า          ใช้ไม้ไผ่เส้นเล็กกลมสานตัดกันพันหักมุมเพื่อเม้มปาก
          การทำงวงตะกร้า          เมื่อสานตัวตะกร้าเสร็จเรียบร้อยแล้ว นำไม้ตะโกที่มีขนาดพอเหมาะมาดัดให้โค้ง โดยนำลวดเจาะระหว่างปลายงวงสอดไปใต้ก้นตะกร้าเพื่อป้องกันงวงหลุดเวลาใส่ของหนัก ๆ
         การทำไม้คอนหาบ           นำลำไผ่บริเวณโคนต้น (หรือชาวบ้านเรียกว่าซอ) มาเหลาทำหัวโมะเพื่อไม่ให้งวงรูดเวลาหาบ ความยาวประมาณ 1.5 เมตร
         เคล็ดลับ          เมื่อสานเสร็จแล้วให้ใช้แกลบเผาไฟแล้ว นำตะกร้าไปรมควันจะทำให้มอดไม่มาเจาะตะกร้า

ช่วงระยะเวลาที่ทำ

ช่วงระยะเวลาที่ทำ          ช่วงที่ว่างจากงานประจำ สำหรับตะกร้า 1 ใบ ใช้เวลาในการสานประมาณ 2 วัน (โดยที่เตรียมอุปกรณ์ไว้พร้อมแล้ว)